Schijnzelfstandigheid bij zzp'ers en de Belastingdienst
De overheid maakt zich vaak zorgen over schijnzelfstandigheid bij zzp'ers. Maar wat wordt daar precies mee bedoeld? Schijnzelfstandig betekent heel simpel gezegd dat je een zelfstandige (zzp’er) lijkt, maar het niet bent volgens de Belastingdienst. Een soort verkapt dienstverband dus. Een zzp’er – zelfstandige zonder personeel – bepaalt wanneer hij werkt, op welke manier hij het doet en of hij het werk zelf uitvoert of uitbesteedt.
Waarom is schijnzelfstandigheid een probleem?
Als er sprake is van ondernemerschap dan hoeft de opdrachtgever geen loonbelasting en premies volksverzekeringen af te dragen en heeft de ondernemer recht op allerlei ondernemersaftrekposten waarvan de grootste de zelfstandigenaftrek is. Als iemand onterecht als ondernemer inkomstenbelastingen betaalt, dan mist de Belastingdienst veel belastinginkomsten door de voordelen die de ondernemer heeft (hij betaalt wel omzetbelasting, maar minder inkomstenbelasting), maar ook doordat de opdrachtgever geen loonbelasting en werknemersverzekeringen betaalt.
Wanneer ben je volgens de Belastingdienst aan het werk in loondienst?
Een arbeidsovereenkomst is (zegt de Belastingdienst) aanwezig als aan twee voorwaarden is voldaan:
1. de werkgever moet de werknemer een beloning betalen voor de verrichte arbeid;
2. de werkgever kan de werknemer bindende aanwijzingen en instructies geven over het verrichten van de arbeid op zodanige wijze dat sprake is van een ‘gezagsverhouding’.
(Voor 2024 was er nog een derde voorwaarde:de werknemer moet persoonlijk arbeid verrichten (iemand anders mag de opdracht niet doen). Deze voorwaarde is per 1 januari 2024 vervallen.
Als één van de twee elementen ontbreekt is er geen sprake van een arbeidsovereenkomst zegt de Belastingdienst. Dus je hoeft maar 1 van bovenstaande 2 elementen uit te kunnen sluiten en dan kan de Belastingdienst al vinden dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst.
Soms kan je heel makkelijk aantonen dat er geen sprake is van werkgeversgezag, omdat je zelf mag bepalen hoe je je werk inricht etc., en dat de opdrachtgever duidelijk geen gezag uitoefent over jou als opdrachtnemer.
Probleem van alle tijden
Doordat schijnzelfstandigheid de overheid minder belastinggeld oplevert, wordt al tijden geprobeerd om schijnzelfstandigheid uit te bannen. ZZP Nederland wil ook dat schijnzelfstandigheid wordt aangepakt, omdat dat de echte ondernemers een slechte naam geeft.
VAR en de wet DBA
De overheid had tot 1 mei 2016 de verklaring arbeidsrelatie (var) waarmee opdrachtgevers gevrijwaard konden worden van het betalen van loonbelasting en sociale premies. De VAR bleek fraudegevoelig, iedere ondernemer kon de gewenste antwoorden invullen om zo de gewenste VAR te krijgen. Daardoor was de VAR niet meer te handhaven. Daarna heeft de overheid een nieuwe wet aangenomen die vooraf zekerheid moet geven over betaling van loonheffing; de wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties). Deze wet zorgt echter voor paniek onder vooral opdrachtgevers, omdat ze nu niet vooraf duidelijk genoeg krijgen of ze een ondernemer inhuren of dat ze iemand als schijnzelfstandige aannemen en dus later alsnog moeten opdraaien voor o.a. de werknemersverzekeringen en inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekeringswet.
Toenmalig minister Koolmees bevroor de wet DBA al in 2017. De wet is er nog wel, maar er wordt niet meer op gecontroleerd of beboet, tenzij mensen bewust de wet overtreden. De minister wilde in 2020 met een nieuwe wet komen, maar de plannen voor de nieuwe wet waren niet zoals ZZP Nederland en tal van andere organisaties ze graag zou zien, daarom is er nog steeds geen vervangende wet voor de Wet DBA.
Vanaf 2025 zal weer op de Wet DBA worden gecontroleerd. Inmiddels zijn wij betrokken in gesprekken over hoe de controle dan gaat en waar de controle precies over gaat, maar duidelijkheid hierover is er nog niet.
Wat doet ZZP Nederland?
ZZP Nederland heeft samen met andere belangenorganisaties een breed gedragen alternatief aangeboden aan minister Koolmees, als alternatief voor de wet DBA.
Om met meer partijen tegelijk de strijd aan te gaan en met luidere stem de mening van de achterban van ZZP Nederland te horen, hebben wij het initiatief genomen voor Vereniging Zelfstandigen Nederland. VZN is het samenwerkingsverband tussen meerdere belangenorganisaties voor zelfstandig ondernemers; ZZP Nederland, Zelfstandigen Bouw, SoloPartners. VZN wil de stem van zelfstandigen beter laten horen, en streeft naar de verbetering van de positie van zelfstandig ondernemers op de arbeidsmarkt (zie Manifest VZN).
